Vrijdagmiddag 13 maart vond bij Beeld & Geluid in Hilversum de officiële kick-off plaats van CLARIAH: het infrastructuurprogramma voor de Geesteswetenschappen en één van de gehonoreerde projecten van de Nationale roadmap grootschalige onderzoeksfaciliteiten. Meer dan 140 gasten waren getuigen van de presentatie van de plannen voor de ontwikkeling van een digitale infrastructuur voor de geesteswetenschappen.
Jan Müller, directeur van Beeld & Geluid, opende de middag met een welkomstwoord en een mooie presentatie waarin hij liet zien hoe de plannen van CLARIAH op het gebied van mediastudies aansluiten bij de langetermijnvisie van zijn instituut. Dit zal de samenwerking de komende jaren zeker ten goede komen.
Na zijn welkom werd een leuke video afgespeeld die de toekomst van CLARIAH moest verbeelden. Tijdens de opening was het een video, maar in werkelijkheid is het een tool waarmee je zelf in de CLARIAH-sfere kunt rondlopen.
Brieven als buit
Hierna gaf dagvoorzitter Henk Wals het woord aan Lex Heerma van Voss, de hoofdaanvrager van CLARIAH. Hij toonde de potentiële mogelijkheden van CLARIAH met een voorbeeld uit zijn eigen onderzoekspraktijk.
De dataset Brieven als buit is oorspronkelijk samengesteld door taalwetenschappers die onderzoek wilden doen naar alledaags taalgebruik in de 17e en 18e eeuw. Doordat de buitgemaakte brieven uit Nederlandse schepen met hun annotaties en metadata online toegankelijk zijn gemaakt, is de dataset ook voor andere onderzoekers en andere geesteswetenschappelijke disciplines toegankelijk.
Heerma van Voss gebruikte de brieven voor een onderzoek naar vriendschap en liefde in de 17e en 18e eeuw. Tot nu toe werd het beeld hierover bepaald door enkele dagboekjes van hoge heren die bijhielden van wie ze nog een gunst te goed hadden - vriendschappelijke en liefdesrelaties als strategische ruilhandel. Maar de brieven van de zeelieden geven een ander beeld. Onder het gewone volk was zeker sprake van eerlijke liefde en vriendschap, al was die met name in de 17e eeuw nog vooral van praktische aard.
Opzet CLARIAH
Het primaire doel van CLARIAH is om data zo in te richten dat ze ook voor andere onderzoekers bruikbaar zijn. De komende jaren zal daarom de focus liggen op de ontwikkeling van een samenhangende infrastructuur. Dit betekent dat er minder calls zullen zijn dan bij CLARIN-NL.
De drie pijlers
Hierna was het woord aan de vertegenwoordigers van de drie pijlers binnen CLARIAH: tekstuele data, audiovisuele data en gestructureerde data.
- Hans Bennis verving Sjef Barbiers, de inhoudelijk leider van de tekstuele tak. Bennis liet zien waar CLARIAH staat in het netwerk van instituten en initiatieven in de wereld van het digitaal erfgoed, zoals onlangs gepresenteerd in de Nationale strategie digitaal erfgoed. Grote datasets maken het mogelijk om nauwkeurig antwoord te geven op specifieke vragen. Zo kan the nature of human language in kaart gebracht worden.
- Jan Luiten van Zanden presenteerde de mogelijkheden die CLARIAH biedt voor gestructureerde data, die veel worden gebruikt in het sociaaleconomisch onderzoek. Zowel Clio Infra als de Historisch Steekproef Nederland (HSN) zijn waardevolle projecten, maar kennen ook elk hun beperkingen. Door de micro- en macrodata uit deze projecten te verbinden - zoals CLARIAH doet in het zaaiproject HSN - is het mogelijke nieuwe onderzoeksvragen te beantwoorden.
- Julia Noordegraaf beschreef de plannen voor de audiovisuele data die met name worden gebruikt in de mediastudies. De hoeveelheid data groeit enorm, maar is vaak lastig toegankelijk voor de wetenschap vanwege de aard van het materiaal. Beeld is moeilijk doorzoekbaar, vaak liggen er auteursrechten op en het materiaal is verspreid over verschillende platforms, waardoor het moeilijk is om de onderlinge samenhang te zien. CLARIAH wil hier verandering in brengen met de ontwikkeling van verschillende tools voor (en in samenspraak met) wetenschappers.
Zaaigeldprojecten
Vlak voor de pauze lanceerde Antal van de Bosch officieel Nederlab, een NWO Groot-project dat ook een bijdrage heeft ontvangen uit het CLARIAH zaaigeld. Via Nederlab kunnen onderzoekers en studenten alle gedigitaliseerde Nederlandstalige teksten van ca. 800 tot heden gezamenlijk doorzoeken en analyseren met binnen Nederlab ontwikkelde, gebruiksvriendelijke tekstanalysesoftware. Zo biedt Nederlab een laboratorium voor onderzoek naar de veranderingspatronen in de Nederlandse taal en cultuur.
In de pauze konden de gasten de posters van deze en de overige vier zaaigeld-projecten bekijken en in gesprek gaan met de ontwikkelaars.
Keynote
De kick-off werd afgesloten met een keynote van filosofe Arianna Betti. Zij ging in op de voorwaarden voor een succesvolle revolutie in de geesteswetenschappen. De interpretatie van de data die voortkomen uit computationele methoden is nu nog geheel aan de onderzoeker. Idealiter ontwerpen we een model van het concept dat we bestuderen, zodat de computer kan bijdragen aan de interpretatie van de data.
Extra informatie
- Het originele verslag vind je op de CLARIAH website.
- Alle presentaties van de kick-off vind je hier.