Een oud verhaal dat dan weer leeft
'Historisch onderzoek zie ik als een puzzel. Je vindt steeds meer stukjes en uiteindelijk heb je het hele plaatje, en dat leeft dan weer'. Aan het woord is gastcurator Evelien van der Kooi, studente Film- en Televisiewetenschap in Utrecht. Ze heeft zojuist haar onderzoek naar de Leeuwarder film- en videoclub Kleare Kimen afgerond, met als resultaat de online-tentoonstelling 'Filmclub de Kleare Kimen: Friesland op de gevoelige plaat' op het AmateurFilmPlatform en het artikel ''Amateurfilmclub de Kleare Kimen in de jaren 50 en 60'' voor het Fries Film Archief en tijdschrift Leovardia.
"als je toekomst bedreigd wordt, moet je beter naar je geschiedenis kijken"
Vanwaar deze interesse in de Friese filmgeschiedenis?
Ik ben afkomstig uit Leeuwarden. Mijn hele familie woont in de stad. Voor mijn bachelor scriptie heb ik onderzoek gedaan naar de beginjaren van de filmgeschiedenis in Friesland (Film in Leeuwarden: het eerste decennium. Reacties op het nieuwe medium tussen 1896 en 1906) en voor mijn master naar de Leeuwarder bioscoopketen de Vereenigde Nederlandsche Bioscopen (De Vereenigde Nederlandsche Bioscopen tussen 1919 en 1937. Hoe een lokaal Leeuwarder bioscoopbedrijf zich vermomde als bioscoopketen). Ik vind historisch onderzoek leuk en mijn opvatting van film is heel breed; van films tot bioscopen. De Friese filmgeschiedenis heeft veel interessante facetten, zoals het feit dat Slieker in Leeuwarden als eerst begon met films vertonen of dat de op één na grootste Nederlandse bioscoopketen daar zat in de jaren twintig. Ik vind het ook mooi als instellingen al heel lang bestaan. Zoals de Leeuwarder bioscoopketen en deze film- en videoclub. Wel jammer als zulke organisaties zelf nauwelijks belangstelling hebben voor hun geschiedenis. Ik vind dat juist als je toekomst bedreigd wordt, zoals nu bij veel van deze ‘oude’ filminstanties het geval is, je beter naar je geschiedenis moet kijken.
Hoe ben je bij je research te werk gegaan?
Ik had het geluk dat de Leeuwarder Courant in zijn geheel gedigitaliseerd is. Daaruit heb ik de belangrijkste feitelijke gegevens van de Kleare Kimen in de onderzochte periode kunnen achterhalen, zoals de oprichters en het bestuur. Daarnaast heb ik gezocht bij het Historisch Centrum Leeuwarden. Met deze gegevens ben ik bij de Kleare Kimen langsgegaan en heb in hun archief gezocht en met enkele leden gesproken. Dit zorgde af en toe voor verrassingen. Opvallend was bijvoorbeeld dat zij verrast waren dat de naam van Jan Bearn Singelsma in het geheel nog niet voorkwam in mijn research, terwijl hij volgens hen een belangrijk figuur is geweest voor de club. Hij was het die de naam Kleare Kimen heeft bedacht, maar dit was nog niet uit mijn vooronderzoek gebleken. Nadat ik de structuur van de club in kaart heb gebracht heb ik bij het Fries Film Archief de films geïnventariseerd en heb ik het archief van de NOVA (Nederlandse Organisatie voor Amateurfilmers) geraadpleegd.
Wat is jouw indruk van de Kleare Kimen?
Het blijft even stil. Van der Kooi wil het diplomatiek verwoorden. 'In de beginjaren was de Kleare Kimen een elitair mannenclubje', zegt ze na even nadenken. ‘De Kleare Kimen had in de jaren 50 en 60 alleen mannelijke leden. Vrouwen werden niet toegelaten. Er was een strenge ballotage. Nieuwe leden moesten bijvoorbeeld achter in de zaal plaatsnemen. De club maakte opdrachtfilms, maar vaak kwamen die voort uit andere functies van de clubleden. En dan is er nog het raadsel van de sterke afname van het aantal leden begin jaren 70. Na de groei in de jaren 60 had de club halverwege de jaren 70 nog maar vijf leden. Wat er gebeurd is? Geen idee. Wellicht nog een tof onderwerp voor een vervolgonderzoek. Maar wel bijzonder dat de club desondanks nu nog bestaat.’
"oude films in een schoenendoos"
En je onderzoek heeft geleid tot enkele vondsten?
'Jazeker. Bij de Kleare Kimen lagen in een schoenendoos oude films uit de jaren 60. Daar heb ik het Fries Film Archief meteen op gewezen. Ook bij de NOVA lagen nog prijswinnende films die nu overgebracht worden naar het archief. En vaak zijn het familieleden van filmmakers die oude films hebben liggen, vandaar dat we ook de oude ledenlijst op internet gaan publiceren. Wie weet welk materiaal er nog tevoorschijn komt. Zo nam het Fries Film Archief naar aanleiding van mijn onderzoek contact op met iemand die een Elfstedentochtfilm van de Kleare Kimen had aangeleverd jaren geleden. Zij bleek de dochter van één van de prominente leden te zijn en nog veel materiaal van haar vader te hebben liggen. Dat zijn natuurlijk mooie vondsten. Ik hoop zeker dat dit onderzoek nog meer films op gaat leveren!’
Heb je al ideeën voor vervolgonderzoek?
'Genoeg. Ik hoorde dat er vanuit de bioscopen in Leeuwarden verzetswerk is gedaan en dat lijkt me heel interessant om te onderzoeken. Maar het is niet dat ik alleen geïnteresseerd ben ik Friese filmgeschiedenis hoor. Ik wil ook nog wel eens de rooms-katholieke filmcultuur onderzoeken’.
Wat dat laatste betreft kan Van der Kooi prima terecht op het AmateurFilmPlatform waar recent de eerste honderd films van het Limburgs Museum aan zijn toegevoegd. Een schat aan processies, eerste heilige missen en eerste communies.
Enkele interessante links:
- collectie Kleare Kimen bij het Fries Film Archief
- collectie Fries Film Archief op het AmateurFilmPlatform