Documenting Complexity: nieuw thuishaven voor innovatieve storytellers
Samenlevingen worden steeds complexer en de onderwerpen die documentairemakers aansnijden daarmee ook. Tegelijkertijd zijn er steeds meer technologische mogelijkheden om recht te doen aan die complexe thema’s. Waar een documentaire ooit per definitie een lineaire film op een scherm was, opgenomen met een videocamera, kunnen filmmakers tegenwoordig een breed scala aan technologieën inzetten. Denk aan drones, action cams, Virtual Reality, hologrammen, 24/7 livestreams. We onderzochten de invloed van dit soort innovatieve technologieën op het werk van documentairemakers en lieten de makers met elkaar in gesprek gaan.
Samenlevingen worden steeds complexer en de onderwerpen die documentairemakers aansnijden daarmee ook. Tegelijkertijd zijn er steeds meer technologische mogelijkheden om recht te doen aan die complexe thema’s. Waar een documentaire ooit per definitie een lineaire film op een scherm was, opgenomen met een videocamera, kunnen filmmakers tegenwoordig een breed scala aan technologieën inzetten. Denk aan drones, action cams, Virtual Reality, hologrammen, 24/7 livestreams. We onderzochten de invloed van dit soort innovatieve technologieën op het werk van documentairemakers en lieten de makers met elkaar in gesprek gaan.
In het tweejarig onderzoeksproject Documenting Complexity sloegen Beeld & Geluid, Rijksuniversiteit Groningen, JournalismLab (Hogeschool Utrecht), WORM, MU Hybrid Art House en VersPers de handen ineen omtrent dit thema. We bekeken de manier waarop documentairemakers technologie inzetten, maar ook hoe zij aankijken tegen de invloed daarvan. Welke impact vinden zij wenselijk? Hoe activistisch mag (of moet) een documentaire zijn en welke rol spelen technologie en vertelvormen daarin? En welke dilemma’s komen documentairemakers daarbij tegen?
Bottum-up benadering
Om deze vragen te beantwoorden, interviewden we makers, deden etnografische observaties we tijdens (online) evenementen en lieten we makers met elkaar in gesprek gaan. Zo doken we bottum-up in de beleefwereld, overtuigingen en werkwijzen van makers. Wat daarbij opviel, was de nadruk die veel makers leggen op participerende maakvormen (waarbij makers samenwerken met de mensen over wie hun verhaal gaat), maar ook de solidariteit met de gefilmden. Veel van de door ons onderzochte documentaires bevragen de grens tussen maker en deelnemer, maar ook die tussen maker en publiek.
Het eerste evenement dat Documenting Complexity organiseerde in samenwerking met MU Hybrid Art House. Vijf internationale, maatschappelijk geëngageerde documentairemakers toonden hun werk. Centraal staat de vraag hoe zij de relatie zien tussen documentaire, technologie en activisme.
Hét nieuwe platform voor nieuwe manieren van storytelling
Het interessante aan werken binnen een consortium, is dat alle partijen hun eigen kijk en expertise meebrengen. De praktijkpartners WORM en MU leverden interessante perspectieven op de artistieke kant van documentaire, terwijl VersPers zich op de meer journalistieke makers richt. Beeld & Geluid en De Rijksuniversiteit Groningen hebben elk ruime ervaring met onderzoek, zij het vanuit een andere aanpak en achtergrond. Vanuit mijn rol bij het Lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie help ik een brug te slaan tussen onderzoek, onderwijs en praktijk. Wij doen wetenschappelijk onderzoek, maar willen tegelijkertijd zorgen dat het onderwijs en de praktijk baat heeft bij onze inzichten. Samen met de praktijkpartners is er gezocht naar hoe dat in dit geval het best konden worden gedaan.
Daarom resulteerde het onderzoek niet alleen in een aantal wetenschappelijke papers, maar ook in een platform waar documentairemakers inspiratie vinden over nieuwe vormen van storytelling (van journalistiek theater tot serious gaming), over impact creëren en over (internationale) samenwerkingen met muzikanten, designers en kunstenaars. Om aan te sluiten bij de bottum-up aanpak van het onderzoek, krijgen de gesprekken tussen makers een centrale plek op het platform. Het biedt ruimte voor reflectie over ethische onderwerpen, zoals de manier waarop makers zich verhouden tot hun publiek en hun onderwerp. Hoeveel afstand of nabijheid vinden zij wenselijk? Het platform bevat naast gesprekken, ook videofragmenten, artikelen en voorbeelden van innovatieve, mixed media storytelling.
Graag nodig ik makers uit om samen met ons na te denken over de toekomst van de documentaire en de rol die activisme en technologie daarin spelen. Bezoek het platform via www.documentingcomplexity.journalismlab.nl en neem deel aan dit project!
Nele Goutier werkt als onderzoek bij het lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie aan de Hogeschool Utrecht. Daarnaast doceert zij schrijf- en onderzoeksvaardigheden aan de School voor Journalistiek, ontwikkelt ze story-based onderwijs voor MBO-opleidingen en werkt ze als freelancer journalist en storyteller.
Publicaties
- Hölsgens, S. (September 2021). (ed.). Fieldsights: In Whose Name? In: Cultural Anthropology, Visual and New Media Review, online. With contributions by: 1) Isabelle Carbonelle, Yen-Ling Tsai, Anna Tsing, 2) Lana Askari, 3) Andrew Littlejohn, 4) The O.S. Collective, 5) Sunjoo Lee, Seokyung Kim, Timm Donke
- Hölsgens, S. (2021). Expanded Visions: A New Anthropology of the Moving Image by Arnd Schneider. In: LSE Review of Books, 23 July 2021.
- Hölsgens, S. (2021). Learning at the intersection of critical pedagogy and ethnographic media. Conference paper, at Royal Institute of Anthropology Film Festival, panel: Encountering reality as crisis: documentary, ethnographic media and education. 19-28 March 2021.
- Hölsgens, S. (2020). Dislocation Blues. In: Visual Anthropology Review, Vol.36-2, pp.412-417.
- Hölsgens, S. (September 2021). (ed.). Contact zones. With contributions by: 1) Ethnocine, 2) Astrid Feringa and Claude Nassar, 3) Tran, Kim-Trang, 4) Hira Nabi, 5) Alice Wong, 6) Faiza Ahmad Khan and Hanna Rullmann, 7) Thandi Loewenson, 8) Elena Gorfinkel.
- Hölsgens, S. & Witschge, T. (2020). Mixed-media documentaires en het hergebruik van archiefmateriaal.
In: VersPers, 3 december 2020. - Hölsgens, S. & Witschge, T. (2020). Het nieuwe maken: De technologie in mixed-Mediadocumentaires.
In: VersPers, 26 November 2020. - Hölsgens, S. & Witschge, T. (2020). De onzichtbare makers achter mixed-media documentaires.
In: VersPers, 19 November 2020.