Deze maker kreeg een Emmy-nominatie voor zijn homevideo's
Gert Jan de Vries maakte met de home video’s die hij in 20 jaar opnam een documentaire. De wereld van Puck, over zijn gehandicapte dochter, maakt nu als eerste Nederlandse documentaire kans op een Internationale Emmy Award. Conservator Bas Agterberg sprak met hem over het maakproces en zijn drijfveren, voordat hij naar New York vertrok voor de uitreiking.
Gert Jan de Vries maakte met de home video’s die hij in 20 jaar opnam een documentaire. De wereld van Puck, over zijn gehandicapte dochter, maakt nu als eerste Nederlandse documentaire kans op een Internationale Emmy Award. Conservator Bas Agterberg sprak met hem over het maakproces en zijn drijfveren, voordat hij naar New York vertrok voor de uitreiking.
Registeren
Na de geboorte van Puck was er al snel het gevoel dat er iets mis met haar was. ‘Ik ging registreren met de camera,’ vertelt Gert-Jan. ‘met de camera dicht op haar, om vast te leggen dat Puck niet reageerde en in het niets keek.’ Puck was al negen maanden toen de diagnose kwam dat ze ernstig gehandicapt was. De registrerende camera laat iets anders zien dan vrolijke verjaardagspartijtjes of vakantiefilmpjes. Maar al die jaren interviewde Gert-Jan zijn gezin ook. ‘Mijn vader interviewde ons met de bandrecorder, ik heb dat van hem overgenomen en deed dat al voordat Puck geboren was.’
Gert Jan de Vries gebruikte interviews en zijn eigen home video's om het verhaal van zijn dochter te vertellen.
Herkenbaar
Zo’n intiem portret is voor mij een trigger: als conservator ben ik keer op keer verrast over wat ik in het rijke archief van Beeld & Geluid zie en hoor. Maar een montage uit een periode van 20 jaar is in onze amateurfilmcollectie zeldzaam. Mijn gehandicapte zoon Sep is weliswaar heel anders dan Puck, maar de impact op het gezinsleven, de dilemma’s en de zorg zijn hetzelfde.
Ik was niet de enige die de film herkenbaar vond: Gert Jan kreeg veel positieve reacties van kijkers. De film snijdt een universeel thema aan, getuige de Emmy nominatie. ‘Ik dacht een film te hebben gemaakt voor Nederland en Vlaanderen, maar er is inmiddels interesse uit meerdere landen zoals Argentinië en Quatar,’ zegt Gert-Jan.
Filmidee
Een totaal onbevangen cameraman was hij niet. Gert-Jan werkte jarenlang als editor, voor hij met een partner het bedrijf Kurta52 begon. Ze maken met name promo’s voor televisieprogramma’s. De filmpjes die hij thuis maakte verdwenen zoals bij iedereen in de kast en werden niet meer bekeken.
Toen er het idee was om een film te maken kwamen de films tevoorschijn. Diana, de vrouw van Gert-Jan, werkt in de zorg. Ze had het gevoel dat collega’s zo weinig zicht hadden op de achtergrond van de cliënten in de instelling. ‘Een film zou de medewerkers in een instelling helpen, een kijkje geven in de wereld van een gehandicapte buiten de instelling.’ In dit geval was dat de wereld van Puck. Gert Jan keek meer dan 100 uur van zijn oude materiaal terug. ‘Tijdens een vakantie in Frankrijk vermaakten de jongens zich op de camping en schreef ik in drie weken een scenario bij de tent’. Er werd een eerste versie gemonteerd en advies ingewonnen bij ervaren documentairemakers.
Huis en haard
Het project groeide en er kwam een omroep in beeld. ‘Voorwaarde voor mij was dat ik de film zelf kon maken. Het is een persoonlijke film die ik niet wilde overdragen aan anderen. Bij de EO kreeg ik deze ruimte.’ Er moesten keuzes gemaakt worden om het tot een documentaire van een uur te maken. ‘Uitgangspunt was om de film klein te maken, alleen het huis en gezin. De thuiszorg, familieleden, therapeuten, artsen of betrokken instanties zijn buiten beeld.’ Al met al is hij zo’n vijf jaar bezig tot de film af is.
Wie is die man?
‘In de eerste versie hoorde je mijn stem in de voice over. ‘Wie is die man?’ vroegen de mensen die de montage bekeken. We zien hem niet. Dat losten we op doordat Diana mij ging interviewen. Je ziet het ook bewust in de film. De opstelling van de camera maakt de setting duidelijk.’ Het is een belangrijke ingreep die de film. De kijker maakt kennis met Gert-Jan en met name hoe hij aankijkt tegen de zorg voor Puck, zoals hij zelf aan Diana en zijn zoons Jop en Flip vraagt.
'Puck is bezig met zichzelf en wat er om haar heen gebeurt. Dat is het eigenlijk'
Bewust van de camera
Als kijker zien we grotendeels chronologisch de zwangerschap, de geboorte, het moment waarop duidelijk is dat Puck gehandicapt is, tot aan de stap dat ze het huis uit gaat op haar 17e. De kinderen worden groot, de haren van de ouders kleuren grijs. Het maken van de film zelf duurde ook enkele jaren, dat had effect op de laatste periode in de film. ‘Toen duidelijk was dat er een film kwam, waren de interviews niet meer spontaan. Zo wilde ik de film eindigen met de verjaardag van Puck. Toen ze 21 werd, gaven we een feest. We stonden in de tuin. Ik ging mijn camera halen, maar toen ik weer in de tuin kwam, was iedereen verdwenen, bang geworden voor de camera. Toen heb ik hem weggelegd.’
Puck zelf lijkt zich niet bewust van de camera. Zoals haar broer Jop zegt: ‘ze is bezig met zichzelf en wat er om haar heen gebeurt. Dat is het eigenlijk. Ik denk dat de meeste mensen daar best wel jaloers op kunnen zijn.’
Zoon Jop zoekt de bevestiging dat zijn moeder toleranter is naar Puck dan naar haar zonen.
'Ben je dit aan het filmen?'
De film laat de impact zien die Puck heeft op het gezin. Dat zijn momenten die in een home movie meestal niet gefilmd worden. Zo interviewt Gert-Jan als Puck een jaar of 8 is Diana: ‘Hoe is het om een gehandicapt kind te hebben?’ Een confronterende vraag voor de kijker, zo uit het niets. Voor Gert-Jan en Diana dagelijkse realiteit. Een epilepsie-aanval van Puck, of een scène waarin Jop wil horen van Diana dat ze toleranter is naar Puck dan naar haar zonen. Ze zijn ongemakkelijk, vooral als Jop zijn hand voor zijn gezicht, omdat hij niet wil dat het gefilmd wordt.
We zijn als kijker een ongewenste indringer, misschien willen we liever geen getuige zijn van deze moeilijke momenten. ‘Deze scènes zijn nodig om de impact op het gezin te tonen. Maar ik heb gezegd, als je iets niet in de film wil, dan halen we het er uit. Toen de film uitgezonden werd, waarschuwde ik thuis vooraf. Er komen reacties en daar kunnen ook negatieve bij zitten, of dat mensen filmpjes maken met fragmenten uit de film. Wapen je daartegen.’
Droomscenario
‘De uitreiking is een mooie gelegenheid om deze fase af te sluiten’. Het gezin en nog drie mensen nauw betrokken bij de film dompelen ze zich vier dagen lang in de Emmy-festival activiteiten in New York. Mocht de Wereld van Puck bekroond worden met een Emmy, dan zal het een impuls zijn voor het vervolgproject.
Het oorspronkelijk idee was een film voor verzorgers. Dat pakte misschien wat groter uit. Er sneuvelden ook thema’s in het filmverhaal. Die thema’s vormen de basis voor nieuwe korte films voor training in de zorg. Een eerste thema is het belang van fysiotherapie op jonge leeftijd voor kinderen zoals Puck. Het doel van dit filmproject dat drijft op crowdfunding is om de zorg te verbeteren. Op 1 december staat de eerste online!
Is dit het droomscenario? Als conservator zie ik een verhaal in een bijzondere film gemaakt met archiefmateriaal. Een film die bovendien in de montage veel vakmanschap laat zien. Als vader herken ik de wens om de impact te laten zien als je kind zich niet vanzelfsprekend ontwikkelt. Hoe er altijd zorg is en er instanties zijn waarmee je te maken hebt. Dat film een geschikt medium is om aan zorgverbetering bij te dragen, daar ben ik van overtuigd.
Gepubliceerd op 22 november 2018