Een spoorverbinding voor muziek
Muziek verbindt ons allemaal. Maar muziekarchieven zijn vaak geïsoleerde eilanden. Hoe kunnen we de muziekbronnen uit heel Europa bij elkaar brengen? Data engineer Mari Wigham vertelt hoe dat is aangepakt in het project ‘Polifonia’ en welke rol Beeld & Geluid bij het uitrollen van dit muzikale ‘hogesnelheidsnetwerk’ heeft gespeeld.
Muziek verbindt ons allemaal. Maar muziekarchieven zijn vaak geïsoleerde eilanden. Hoe kunnen we de muziekbronnen uit heel Europa bij elkaar brengen? Data engineer Mari Wigham vertelt hoe dat is aangepakt in het project ‘Polifonia’ en welke rol Beeld & Geluid bij het uitrollen van dit muzikale ‘hogesnelheidsnetwerk’ heeft gespeeld.
Zeven jaar oud stond ik vol spanning op het treinperron naast mijn grote zus. Opa en oma woonden helemaal aan de andere kant van Engeland. Maar dankzij het spoor konden we de herfstvakantie gezellig samen doorbrengen.
Tot de komst van het spoor zag je familie die ver weg woonde amper of niet. Zo was de toestand voor muziekarchieven binnen Europa. Een grote familie van muziekkennis die was verspreid over archieven in verschillende landen. Een ramp voor elke muziekliefhebber, maar des te meer voor professionals die deze bronnen nodig hebben voor hun werk. Daar moest verandering in komen, vond een 10-koppige consortium met musicologen en computationele taalkundigen dat het project ‘Polifonia’ bedacht. Met groot enthousiasme werd deze uitdaging begin 2021 aangenomen door onderzoekspartners uit Italië, Frankrijk, Engeland, Ierland en Nederland.
Polifonia, gefinancierd door het Horizon 2020 programma van de EU, heeft onlangs vier jaar onderzoek op het snijvlak van musicologie, semantische webtechnologie en Music Information Retrieval afgerond. Wat is daar uit voort gekomen? Het Polifonia Web Portal, opgebouwd uit Linked Open Data, kan sinds kort kan worden geraadpleegd. Onderzoek binnen de werkpakketten en 10 pilots hebben geleid tot publicaties, open source software, datasets en ontologieën. Deze resultaten vormen het zogeheten Polifonia Ecosysteem, dat gericht is op het bevorderen van onderzoek en innovatie.
Hiermee bouwt Polifonia een hogesnelheidstrein netwerk voor muziek, die het mogelijk maakt te ‘reizen’ van een concert in een kerk in Bologna naar een orgel catalogus in Nederland. In dit project was Beeld & Geluid archiefbron, linked data kennisleverancier, en coördinator van communicatie en disseminatie.
Dé oplossing voor versnipperd muzikaal erfgoeddata
Het Polifonia Web Portal verzamelt diverse muzikale bronnen en gegevens, van historische gegevens tot melodische patronen, en stelt zowel algemene gebruikers als experts in staat om verschillende bronnen te ontdekken. Het portaal biedt vijf gespecialiseerde zoeksecties, die elk overeenkomen met gewenste toegangspunten die naar voren kwamen in de gebruikersstudies. Deze aanpak maakt efficiënt zoeken en verkennen van het muzikale erfgoed mogelijk.
 Hilversum aansluiten op het spoorAls data engineer jeuken mijn handen altijd om onze collecties rijker en toegankelijker te maken, dus Polifonia bood een gouden kans. Beeld & Geluid heeft veel muziekcollecties, maar we kozen onze unieke collectie van muziekconcerten (MOZ), dat goed is voorzien van metadata over personen, organisaties en locaties, voor optimale aansluiting op Polifonia. Deze MOZ-collectie bevat opnames van bijna 80.000 concerten en bestrijkt meer dan honderd jaar muziek, tot op heden. De concerten zijn overwegend klassieke muziek, maar ook andere muziek zoals Metallica en concert- en festivalreeksen zoals Pinkpop. Meer dan 30.000 artiesten zijn verbonden aan deze collectie. Vroeger moesten treinreizigers bij de grens uitstappen, omdat de treinen uit het ene land niet geschikt waren voor het spoor van een ander. Data ervaren hetzelfde probleem. Daarom heb ik voor Beeld & Geluid de metadata van de concerten gemapt naar de Music Meta Ontology van Polifonia, waardoor het gekoppeld kan worden aan de andere Polifonia-bronnen. Ook heb ik queries geleverd waarmee de collectie in de Web Portal optimaal terug te vinden is. Om meer inzicht te geven in deze collectie, heeft het Beeld & Geluid data team binnen Polifonia de metadata verrijkt door het te linken aan externe bronnen, zoals Wikidata. Zo hebben we voor personen, locaties en instrumenten toegang tot extra informatie uit externe bronnen. |
Data stories lokken muziek ‘reizigers’ naar Nederlandse archieven
Net zoals steden op het spoor zullen we reclame moeten maken om reizigers te trekken. Hier is binnen Polifonia ook aan gedacht. De data die beschikbaar zijn gemaakt aan de web portal kunnen namelijk ook worden ingezet voor andere doeleinden. De MOZ data, bijvoorbeeld, is gebruikt als bron in de MELODY data story editor om een data story verhaal te schrijven over de collectie en voor een showcase op de data portal van Beeld & Geluid.
Door de links met andere databronnen is het mogelijk om de geografische spreiding van de concerten te zien op een kaart. Zo ontdek je dat er weliswaar veel concerten rondom de Randstad plaatsvinden, maar ook waar elders concerten werden georganiseerd.
Ook is het mogelijk te weten te komen in hoeveel concerten een orgel wordt gebruikt, of een sopraan zingt, of zelfs hoe een instrument klinkt.
Verder bouwen aan het spoor
Het spoor is nog lang niet af. Data moeten nog omgezet worden, links gelegd, nieuwe bronnen aangesloten. Beeld & Geluid alleen al heeft nog veel meer muziekcollecties. Daarnaast zijn er in een pilot succesvolle verbindingen gelegd tussen Polifonia en Podiumkunst.net. Dit kan in de toekomst verder uitgebouwd worden Hoe meer connecties we kunnen leggen, hoe nuttiger het spoor wordt.
Het muzikale spoornetwerk bewijst zijn nut als het wordt gebruikt. Ga dus snel naar de Polifonia Web Portal, ontdek het ecosysteem met al zijn componenten of denk erover na om je als collectiehouder aan te sluiten bij dit Europese netwerk.
Consortium
Università di Bologna, The Open University, King’s College London, University of Galway, Ministero della Cultura, Centre National de la Recherche Scientifique, Conservatoire National des Arts et Métiers, Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid, Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Digital Paths.