Hotspots: actief de actualiteit acquireren

Jos Flikweert

Hoe archiveren we de Coronacrisis, Black Lives Matter of de MH17 ramp? Deze gebeurtenissen, of hotspots zoals ze binnen de archivistiek worden genoemd, hebben een grote impact op de Nederlandse samenleving en dienen te worden bewaard voor de toekomst. Voor overheidsarchieven bestaat er de zogenaamde Hotspotmonitor van het Nationaal Archief (NA). Deze is met name bedoeld om overheidsarchieven te helpen belangrijke gebeurtenissen voor archivering te identificeren, maar de Hotspotmonitor kan ook worden toegepast binnen particuliere archiefinstellingen. 

Hotspotwaarderingsmethodiek

Het onderzoek gaat in op de achtergrond van de hotspotwaarderingsmethodiek zoals ontwikkeld door het Nationaal Archief en is verder gebaseerd op interviews met archiefinstellingen die werken met de hotspotmonitor en medewerkers van Beeld & Geluid die zich bezighouden met selectie en acquisitie. Uit deze interviews kwamen zowel positieve elementen als verbeterpunten ten aanzien van de hotspotmonitor van het NA naar voren. Het bleek vooral problematisch een eenduidige definitie te hanteren van het fenomeen hotspot. 

Daarom is één van de voornaamste uitkomsten van het onderzoek een schematische weergave van verschillende typen gebeurtenissen: naast hotspots kun je namelijk ook spreken van bijvoorbeeld kortlopende events waarvan je weet dat die in de planning staan: denk aan het Songfestival. Maar ook langlopende gebeurtenissen die zich als trend manifesteren in de maatschappij: bijvoorbeeld Black Lives Matter was aanvankelijk misschien te typeren als hotspot, maar de bredere discussie over diversiteit en representatie is inmiddels op veel plekken een blijvend onderwerp van aandacht. Ook dergelijke ‘gebeurtenissen’ zijn relevant vanuit cultuur-historisch oogpunt en kunnen bij de hotspot-benadering zorgen voor een blinde vlek. Als antwoord op het definitieprobleem rondom hotspots helpt het schema om gebeurtenissen in een bredere context te plaatsen en tegen elkaar af te wegen. 

Advies 

Het advies vanuit het onderzoek is om selectie en acquisitie in te richten op basis van de verschillende typen gebeurtenissen zoals beschreven, en niet alleen op de hotspotmonitor.  Daarmee wordt de kans verkleind kans dat vluchtige, online media, zoals social media, gemist wordt. Om diezelfde vluchtige media rondom belangrijke gebeurtenissen te archiveren wordt ook een voorstel gedaan om archieven ‘in optie’ te nemen. Daarbij wordt breed content binnengehaald om pas op een later moment de daadwerkelijke waardering van het materiaal te doen. Zo wordt voorkomen dat online archiefmateriaal te laat wordt aangeduid als belangrijk, maar het al verdwenen is van het internet. 

Het rapport met het schema en de adviezen zijn een mogelijke eerste stap voor een concreet beleid voor het doelbewuster archiveren van hotspots en andere gebeurtenissen door Beeld & Geluid.