De radio als evenement
Radio-uitzendingen met participerend publiek of te midden van nieuwsgebeurtenissen; live radio is magisch. Conservator Bas Agterberg beschrijft 100 jaar radio in één week. Lees zeven dagen mee in een reeks waarin hij ons meeneemt in de zoektocht door de archieven van Beeld & Geluid. Dit is dag zes.
Radio-uitzendingen met participerend publiek of te midden van nieuwsgebeurtenissen; live radio is magisch. Conservator Bas Agterberg beschrijft 100 jaar radio in één week. Lees zeven dagen mee in een reeks waarin hij ons meeneemt in de zoektocht door de archieven van Beeld & Geluid. Dit is dag zes.
Top 2000 Café - Beeld & Geluid (Foto: Paul Ridderhof)
100 jaar radio met Bert Kranenbarg (Radio 5) vanuit Beeld & Geluid (Foto: Samuel van Leeuwen)
De magie van radio
De verjaardag van een 100-jarige is een groot evenement. Dat geldt zeker voor de radio, over aandacht heeft het medium deze week niet te klagen. De magie van radio, de lol en het belang in het dagelijks waren onderwerp van gesprek in bijeenkomsten in het land en op radio en televisie. Op de grote dag trok riepen radiostations luisteraars op hun favoriete nummer over radio aan te vragen, NPO Focus Radio 1 sloop in de nacht door de depots van Beeld & Geluid, vervolgens trok Maino Remmers door het land naar bijzondere plekken. Radio 5 kwam met Bert Kranenbarg live vanuit Beeld & Geluid. Ook lokale stations in Den Haag vierden feest. De radio als evenement is niet nieuw, al is het medium zelf nooit het onderwerp van het evenement.
De Hart en Ziel Lijst 2017
30.000 bezoekers
Half november verrijst in één nacht in het Atrium van Beeld & Geluid een gigantische constructie van steigerpijpen. Tot vijf verdiepingen diep steunt de studio van de Top 2000, aangekleed als een café, waar de biertap geen rekwisiet is. Tussen kerst en oud en nieuw komen zo’n 30.000 bezoekers langs om getuige te zijn van de uitzending. De afgelopen 20 jaar groeiden evenementen als Serious Request’s Glazen huis, de Top 2000 en de Hart & Ziel Lijst uit tot enorme publiekstrekkers. Deelgenoot te zijn van dit evenement en de belevenis van live radio is onderdeel van de magie van het medium.
De Bonte Dinsdagavondtrein
Die magie gaat terug naar naar de jaren '30. De omroepen waren verenigingen met activiteiten, zoals zomerfeesten. Het publiek als onderdeel van het programma gebeurde op 19 mei 1936 voor het eerst bij de Bonte dinsdagavondtrein, al waren de bezoekers afkomstig uit Hilversum of omgeving. Vanaf september reed de trein met grote regelmaat Hilversum binnen met publiek om vervolgens met fanfare riching de studio aan de ’s Gravelandseweg te lopen.
Beluister het fragment: De Bonte Dinsdagavondtrein
Evenementen met publiek
Andere omroepen volgden het succes na de oorlog: de KRO had Negen heit de klok, de VARA had Showboat en de NCRV de Steravond, mét het populaire spel Mastklimmen waarin de Hamvraag gesteld werd. Uitzendingen waarin het studiopubliek goed te horen was of zelfs participeerden. De populariteit was groot, zo blijkt uit de 100e uitzending van Showboat. Op 14 januari 1956 vloog presentator Cees de Lange voor een publieksactie live op de radio met helicopter van Eindhoven naar een stadion in Deventer. Deze evenemententraditie, en vooral het live karakter van de uitzendingen, is voortgezet in de volgende decennia. Met name in muziekprogramma’s voor een groot publiek. Zo organiseerde Los Vast in de jaren '80 een aantal keer een Kuipspektakel, stijf uitverkocht.
Los Vast in de Kuip
Dichterbij het nieuws kan je niet komen
De radio brengt de luisteraars op de locatie van een gebeurtenis, het is dan ook een nieuwsmedium bij uitstek. Zeker als de omgevingsgeluiden bij een heftige gebeurtenis te horen zijn. De verslagenheid in het verslag van Jan de Troye tijdens de Watersnoodramp in 1953 is voelbaar. Het geluid van de overvliegende straaljagers tijdens de beëindiging van de treinkaping bij de Punt in 1977 intimiderend. De paniek tijdens de vuurwerkramp in Enschede in 2000 is hoorbaar. De omslag in het verslag van Koninginnedag 2009 in Apeldoorn, is abrupt. Je hoort het ongeloof bij de commentatoren in de studio en de chaos op locatie, waar de verbinding met verslaggever Jeroen Wielaert af en toe hapert. Dichterbij het nieuws kan je niet komen.
Fragmenten uit de luisterlijst: watersnood 1953, treinkaping 1977, vuurwerkramp 2000, aanslag Apeldoorn 2009
Langs de lijn
Sport op de radio
In al deze uitzendingen is de kracht van het live moment voelbaar. De aanwezigheid van publiek maakt het moment nog groter. Wellicht verklaart het ook het succes van sport op de radio. Al dacht men daar lange tijd anders over. In 1928 mocht de radio niet bij de Olympische Spelen uitzenden omdat er dan geen kaartjes verkocht zouden worden. Ook in 1975 onderzocht de KNVB de invloed van de succesvolle Langs de lijn op de kaartverkoop in het betaalde voetbal en herhaalde de woorden uit 1928. Inmiddels zijn sportbonden niet bang dat mensen thuis blijven vanwege de media, ze vormen een grote inkomstenbron.
Beleveniseconomie
Vanwege die sterke betrokkenheid van publiek is live radio volgens velen een belangrijke pijler in de toekomst van het medium. Dat was ook een belangrijker conclusie van het symposium Forever Radio op 6 november in Beeld & Geluid. Als nieuwsmedium is het wellicht niet zo dominant als voorheen, maar zal blijven bestaan. De radio als evenement past in een brede trend van beleveniseconomie. Een teken daarvan is de opkomst van de vele festivals, zoals Lowlands of het Bevrijdingsfestival. Media zijn onderdeel in het programma en betrekken met uitzendingen de mensen buiten het festivalterrein.
Betrokken
De beleving van radio is vaak ter sprake gekomen tijdens de viering van het eeuwfeest. Luisteraars zijn betrokken, door mee te doen in spelletjes, door verzoekplaatjes, reacties via andere media of door aanwezigheid tijdens de uitzendingen. De studio van de Top 2000 wordt al bijna opgebouwd. Naar de komst van het Radiotour café in de zomer wordt al uitgekeken. De toekomst is begonnen.
Dit was dag zes van '100 jaar radio in één week'.
