Dorus, de geniale komiek
Tom Manders, bekend als Dorus, was een veelbekeken komiek op de Nederlandse televisie in de jaren 60. Je zou denken dat alleen een oudere generatie hem nog kent, maar niets is minder waar! Zo was "Twee motten" eind 2023 ineens een hit op TikTok. Wie was die Dorus eigenlijk?
Later lezen
Multitalent
Tom Manders, geboren in 1921, was een bescheiden man met vele talenten. Zijn talent voor tekenen bracht hem op de avondopleiding van de Koninklijke Academie in Den Haag. Hij was eerst actief als reclameschilder en later volgde een carrière als decorontwerper voor o.a. Wim Kan, Lou Bandy en voor theater Carré. Zijn werk viel op door speelse invallen, zorgvuldige belettering en perfectionisme.
Arbeitseinsatz
In maart 1943 werd Tom Manders naar Duitsland gestuurd in het kader van de Arbeidseinsatz. Jonge mannen uit door Duitsland bezette gebieden werden gedwongen om in de Duitse oorlogsindustrie te gaan werken en Duitse mannen te vervangen die als soldaten dienden. Hoe Manders aan het werk werd gezet? Hij ging aan het werk als schilder op een vliegveld nabij München.
Oorlogstijd
Al tijdens zijn kinderjaren bewonderde Manders zijn oudere broer Kees. Nadat Tom na een half jaar Arbeitseinsatz uit Duitsland was gevlucht begonnen de broers Manders met ruilhandel en het organiseren van clandestiene cabaretvoorstellingen. Net als zovelen waren ook zij in de veronderstelling dat de oorlog na de geallieerde invasie in Normandië, in juni 1944, snel voorbij zou zijn.
Broer Kees schreef in de laatste maanden van dat jaar een paar bevrijdingsliedjes, waarbij Tom de illustraties maakte. Pas in mei 1945 konden ze de bladmuziek van de liedjes op straat gaan verkopen, de verkoop liep buitengewoon.
Wim Kan
In de jaren '50 bracht het contact dat Tom Manders met diverse artiesten zoals Wim Kan en Lou Bandy had, hem op het idee een eigen cabaret te beginnen. Daarbij zou de vormgeving van de club een belangrijke rol moeten spelen. Maar waar? Op het Rembrandtsplein was een revue café met de naam 'Saint-Germain-des-Prés'...
Saint Germain des Prés
In 1953 kreeg Tom Manders de gelegenheid om een deel van die club 'Saint-Germain-des-Prés' op het Rembrandtsplein in te richten in Franse stijl. Al zijn creativiteit kon hij hier kwijt. Hoewel Manders nog nooit in Parijs was geweest werd de inrichting een Parijse droom: fantasieterrasjes, biervaten als tafeltjes, zwervers als bedienend personeel, een Parijse krantenkiosk als garderobe, een reclamezuil als telefooncel, de "Rue Pissoir" die naar de toiletten wees en waslijnen met ondergoed.
Zo creëerde hij de perfecte locatie voor het cabaretgezelschap.
In de eerste tijd speelde Manders niet alleen zelf, maar was er ook een bont gezelschap van artiesten die optrad.
Ook de intro van het uiteindelijke televisieprogramma ademde de typisch Parijse sfeer, met een meanderende mondharmonica.
Het ontstaan van Dorus
Pas na een jaar begon het typetje 'Dorus' echt vorm te krijgen. Manders begon gaandeweg de praatgrage zwerver te ontwikkelen, met de typisch Amsterdamse tongval. Manders, die nogal verlegen was, kon achter de vermomming van een ziekenfondsbrilletje en een dikke druipsnor zijn brutaliteiten kwijt. De droevige hondenblik zorgde ervoor dat het publiek dit typetje wist te waarderen en de figuur Dorus was geboren.
Radio en televisie
In 1956 was Karel Prior, producent van het VARA zaterdagavond amusement op de radio, op zoek naar een opvolger van de vertrokken Wim Sonneveld. Prior ontdekte op het Rembrandtsplein de club van Tom Manders en bracht hem samen met "meneer" Cor Steyn, de beroemde huisorganist van de VARA. De pakkende melodietjes van Steyn en de taal van Manders bleken een geweldige match. Liedjes zoals "Bij de marine" leven nu nog voort in het collectieve geheugen.
Twee motten
Maar 'Twee motten' is natuurlijk nog bekender! Het lied "Er zitten twee motten in mijn ouwe jas" is eind 2023 zelfs een hype op TikTok en ook Gerard Joling brengt het nummer in 2024 uit in een "modern" arrangement. Zo belandde het nummer 66 jaar nadat het werd uitgebracht weer in de TOP 2000 en wel op plaats 676.
De motten zijn dus helemaal terug: het is een nummer dat als een wormpje in je hoofd blijft zitten en het wordt het gesprek van de dag. Zo wordt het zelfs besproken in Op1, waar ze een compilatie laten zien van het nummer en het gebruik op TikTok.
Bij Dorus op schoot
Terwijl Manders in de jaren '60 furore maakt op televisie, mede door regisseur/mentor Gijs Stappershoef, moet hij zijn club op het Rembrandtsplein sluiten. In 1967 begint hij een nieuwe club in Rotterdam. Daar worden voor het grootste deel de fameuze afleveringen van het programma 'Bij Dorus op schoot' opgenomen. Manders praat en zingt liedjes met kinderen in de zaal en met die bij hem op schoot zitten. Het kleine meisje dat eindeloos en vals "Poesie mauw" zingt is een van de vele hoogtepunten uit deze serie.
Madame Tussauds
Toen die Rotterdamse club in 1970 sloot, betekende dat ook het einde van het programma. In 1971 kwam Dorus nog eenmaal terug op televisie met een programma met o.a. een verborgen camera. In Madame Tussauds, het wassenbeeldenmuseum in Amsterdam, zat Dorus als zogenaamd wassen beeld op een stoel. Af en toe bewoog hij een klein beetje, waardoor hij mensen de stuipen op het lijf joeg.
Muizevalletje
In 1986 blikt de VARA nog eens terug op de hoogtepunten uit de carrière van Tom Manders als Dorus. Daarbij mag natuurlijk de sketch, waarin Manders twee rollen speelt, niet ontbreken: het gaat over Dorus die voor een door hem uitgevonden "muizevalletje" bij het archief van een octrooibureau patent komt aanvragen. De dronken archivaris die hem in ontvangst neemt wijst hem echter op wat tekortkomingen... Met onder andere dit fragment won Manders de Zilveren Roos van het televisiefestival in Montreux in 1967.
Tijd ver vooruit
Manders was niet alleen grappig en aandoenlijk in zijn sketches, maar inhoudelijk was hij ook vaak zijn tijd ver vooruit. Zo schreef hij in 1957 het nummer 'De krokus en de hyacinth' die ondanks het verschil in kleur trouwen.
Dit nummer is overigens (nog) niet terug gekomen op TikTok. Wie weet komt het nog of volgt een andere oude bekende 'Twee motten' nog op.
Welk oud nummer mag van jou trending worden op TikTok?
De in 1972 op 51-jarige leeftijd overleden Tom Manders was een geniale komiek. Hij laat een boeiend en tijdloos oeuvre achter, waarvan het de vraag is of het in deze tijd nog gemaakt zou kunnen worden. Maar één ding is zeker: na al die jaren werkt zijn oorwurm nog steeds en weet het generaties te verbinden en te inspireren tot dansjes op TikTok.
Gerelateerde verhalen
Bekijk ook
Nostalgie Tour in Den Haag
Herbeleef voor de allerlaatste keer voordat de deuren van Beeld & Geluid in Den Haag sluiten de hoogtepunten uit de Nederlandse televisiegeschiedenis! Maak een reis door de tijd langs al die onvergetelijke programma’s waar iedereen vroeger voor thuisbleef. Van Willem Ruis tot Swiebertje en van ‘Ja Zuster, Nee Zuster’ tot de caviarace van Fred Oster.