Keti Koti in beeld
Op 1 juli 1863 werd de slavernij bij wet afgeschaft in Suriname en de Carïbische eilanden. Een groot deel van de tot slaaf gemaakten moest hierna nog 10 jaar lang op de plantages blijven werken van de overheid ter compensatie voor de plantagehouders. Daarom stopte de slavernij voor velen in het toenmalige Koninkrijk pas echt in 1873. In 2023 is er extra veel media aandacht voor Keti Koti en het slavernijverleden. Maar dat is niet altijd zo geweest.
Later lezen
Historische toespraak
Koning spreekt
Op 1 juli 2023 is het Nederlandse Herdenkingsjaar Slavernijverleden van start gegaan onder grote belangstelling. De excuses en het vragen om vergiffenis door koning Willem-Alexander was het hoogtepunt van de herdenking. Er was met veel aandacht uitgekeken naar de toespraak van de koning. Zeker nadat premier Rutte in 2022 officieel excuses voor het slavernijverleden had aangeboden namens de Nederlandse overheid. Rutte ging toen in zijn toespraak in op het doorwerken van het verleden in het heden.
Op 19 december 2022 bood premier Rutte officieel excuses aan voor het slavernijverleden namens de Nederlandse overheid.
Rutte ging toen in zijn toespraak in op het doorwerken van het verleden in het heden.
Live NOS verslag
In de media is er nu veel aandacht voor Keti Koti, in het verleden ook wel bekend onder de naam Dag der Vrijheden of Emancipatiedag. Van krantenartikelen tot en met documentaires en speciale nieuwsuitzendingen op radio en televisie, Keti Koti is overal te vinden. Toch is de NOS pas in 2017 begonnen met het live uitzenden van de herdenking en viering van Keti Koti. Dit werd er onder meer gezegd tijdens de eerste live-uitzending met Yerry Relum en Joy Wielkens en presentatrice Simone Weimans.
De NOS is pas in 2017 begonnen met het live uitzenden van de herdenking en viering van Keti Koti.
In de eerste uitzending kwamen onder andere Yerry Relum en Joy Wielkens aan het woord.
Dit werd er onder meer gezegd tijdens de eerste live-uitzending, onder andere over de aandacht die het onderwerp krijgt.
De inwijding van het nationaal monument slavernijverleden vond op 1 juli 2002 plaats in aanwezigheid van toenmalig koningin Beatrix.
Tot frustratie van de nazaten van tot slaafgemaakten golden er zulke strenge veiligheidsmaatregelen dat slechts een kleine groep genodigden bij de opening aanwezig mocht zijn.
Zoals ook blijkt uit de reacties van mensen die achter de hekken moesten blijven.
Discussie
In de jaren na de inwijding bleef er discussie ontstaan over de weinig prominente plek in het Oosterpark, maar er waren ook heftige meningsverschillen over de invulling van de herdenking. Die vaak tot uiting kwamen in de media. Toch speelt het monument een belangrijke rol bij het zichtbaar maken van het slavernijverleden. De beeldengroep van kunstenaar Erwin de Vries kijkt naar het verleden, heden en de toekomst, met als boodschap ”de vrijheid in het geloof dat we ooit helemaal vrij zullen komen van discriminatie.”
Als je op zoek gaat naar Keti Koti in ons archief dan komt er een Polygoonjournaal uit 1953 naar boven.
Hierin blijkt duidelijk dat de herdenking en viering vooral in beeld werd gebracht als exclusief voor de Surinaamse Nederlanders.
Het ging niet over de achtergrond en de betekenis van de getoonde rituelen.
In het Polygoon journaal van 1960 komt naar voren dat Suriname voor het eerst haar eigen nationale dag viert: de Dag der Vrijheden.
In de toespraak van minister-president Emanuels wordt duidelijk dat het een belangrijke dag is voor alle bevolkingsgroepen van Suriname, ongeacht kleur, ras of geloof.
De VARA pakt het in 1963 anders aan dan het Polygoon.
In de uitzending, 100 jaar afschaffing van de slavernij, komen nazaten van tot slaaf gemaakten aan het woord,
waardoor hun perspectief niet ontbreekt, maar juist duidelijk aanwezig is.
Daaruit blijkt ook wel hoe kort geleden de slavernij nog maar is afgeschaft als mensen vertellen over wie ze als tot slaaf gemaakten kennen.
In het Polygoon journaal uit hetzelfde jaar, wordt helemaal geen aandacht besteed aan de rol van Nederland in de slavernij.
De viering van Keti Koti in Suriname wordt op zo’n manier in beeld gebracht, dat het uit een heel ander land lijkt te komen.
Terwijl er wel mensen in het journaal voorkomen die de slavernijtijd nog hebben meegemaakt.
Suriname is op dat moment ook nog onderdeel van het Koninkrijk Nederland.
In de jaren zeventig is er in het NOS journaal wat te zien van Keti Koti in een item over Surinamers in de Bijlmer.
Zo zijn er beelden van de herdenking en viering in 1975 in flatgebouw De Gliphoeve in Amsterdam Zuidoost.
Er wordt uitleg gegeven over Keti Koti en er worden beelden getoond van dansende mensen.
Ook hier gaat het vooral om een herdenking die vooral Surinaamse Nederlanders aan lijkt te gaan.
In de jaren negentig is er nog steeds sprake van een afstandelijke houding richting het slavernijverleden en de rol van Nederland daarin.
Vanuit de politiek en het witte gedeelte van de Nederlandse bevolking is er in de jaren negentig geen tot weinig aandacht voor het slavernijverleden.
Strijd voor Nationaal Monument
Er is in die jaren ook een groep mensen die wel al oproept om te komen tot een nationaal monument slavernijverleden. Activist en voorzitter van de stichting Eer- en herstel zoekt regelmatig de media aandacht op. In 1997 schuift hij aan in het programma Spijkers bij Jack Spijkerman om aandacht te vragen voor een nationaal monument slavernijverleden.
In 'Spijkers' legt hij uit waarom een monument zo belangrijk is.
Het gaat niet alleen om de successen die we in het verleden hebben behaald, maar ook om wat het heeft gekost.
Daarnaast onderstreept hij dat het om een gedeelde geschiedenis gaat van alle Nederlanders.
Met de komst van het Nationaal Monument Slavernijverleden in 2002 ontstaat er een nieuwe dynamiek.
De opname van het slavernijverleden in de Canon van Nederland in 2006 zorgt ervoor dat er meer aandacht komt in het onderwijs en de wetenschap.
Tegelijkertijd besteden ook steeds meer programma’s op televisie aandacht aan het slavernijverleden. Van programma’s voor de jeugd tot en met volwassenen.
Voorbeelden hiervan zijn programma's als Histioclips, De Slavernij Junior, De Slavernij Voorbij en Van Bahia tot Brooklyn.
Ophef over jeugdserie
Toch gaat het niet altijd goed. De EO lanceert in 2022 Kofi’s Tori. In deze online jeugdserie deelt Kofi, een 14-jarige tot slaaf gemaakte tiener, vloggend zijn verhaal. Over het leven op de plantage, zijn plantagehouder, de verkoop van zijn broer, verliefd worden en zijn uiteindelijke vluchtpoging. Er ontstaat grote ophef als er op de social media kanalen van de publieke omroep losse fragmenten worden geplaatst zonder context. De kritiek luidt dat de serie de slavernij te luchtig voorstelt. Veel mensen zullen na de ophef niet meer naar Kofi’s Tori hebben gekeken. De poging om een jonge, nieuwe generatie kennis te laten maken met het slavernijverleden door deze serie is waarschijnlijk niet gelukt. Op Zapp.nl en YouTube is de hele serie nog wel te zien (zie bronnenlijst).
Reactie van de EO
De excuses van de makers van de EO jeugdserie Kofi's Tori.
Janice Deul
In 2023 komt (lifestyle) journalist Janice Deul met haar boek Keti Koti, een gids voor iedereen. Tot haar verbazing zijn er nog niet eerder boeken geschreven over Keti Koti. De algemene kennis over de viering en herdenking van het afschaffen van de slavernij schiet tekort bij veel mensen. Janice vertelt ons over waarom ze het boek heeft geschreven en wat ze vindt van de media aandacht voor Keti Koti.
Janice noemt het al winst dat de media iets laten zien, omdat het ook heel lang anders is geweest.
Maar tips zijn nog om dieper de materie in te duiken en op verschillende manieren te vertellen, op verschillende podia en gericht op verschillende doelgroepen.
Verder is belangrijk dat het verhaal ook verteld wordt door nazaten, vanuit alle gemeenschappen die bij dit verhaal betrokken zijn.
Zowel voor als achter de camera.
Wat ontbreekt er?
Tijdens de research voor dit verhaal komt naar boven dat er weinig beeldmateriaal is van de Keti Koti herdenkingen die in het verleden hebben plaatsgevonden. Ook de Bigi Spikri, de feestelijke parade die voorafgaand aan de herdenking wordt gevierd, is afwezig. Hebben we het materiaal niet? Of zou het komen omdat het begrip 'Bigi Spikri' helemaal niet is opgenomen in de zoektermen? Hoe dan ook, het is iets om uit te zoeken opdat het beeldmateriaal van het verleden maar ook heden beschikbaar te maken en houden voor toekomstige generaties.
De beelden uit het archief laten zien dat het slavernijverleden in Suriname en het Caribisch Nederland niet zichtbaar was in de media van vroeger. Met de aandacht van nu in de media is er ruimte voor deze geschiedenis en de verschillende perspectieven. De media vormen een brug met het verleden en brengen het tot leven. Door aandacht te besteden aan het verleden kan er in het heden bewustwording, erkenning en verbinding ontstaan, zodat de gezamenlijke geschiedenis een plek krijgt voor iedereen in Nederland.
Meer weten over Keti Koti in de media bekijk ook het collectieverhaal van conservator Jop Euwijk te vinden in de bronnenlijst.
Gerelateerde verhalen
Bekijk ook
Beeld & Geluid Spoelt Terug
In het weekend van 25 & 26 mei vindt de eerste editie van Beeld & Geluid Spoelt Terug plaats! Tijdens deze archiefdagen zal er een speciaal programma zijn waarin tv-nostalgie en Nederland op Film centraal staan. Scroll snel naar beneden voor het programma!