Notice: Undefined offset: 0 in bg_stories_preprocess_paragraph__stories_conclusion() (line 542 of themes/bg_stories_theme/bg_stories_theme.theme). 
bg_stories_preprocess_paragraph__stories_conclusion(Array, 'paragraph', Array) (Line: 287)
Drupal\Core\Theme\ThemeManager->render('paragraph', Array) (Line: 437)
Drupal\Core\Render\Renderer->doRender(Array, ) (Line: 195)
Drupal\Core\Render\Renderer->render(Array) (Line: 490)
Drupal\Core\Template\TwigExtension->escapeFilter(Object, Array, 'html', NULL, 1) (Line: 63)
__TwigTemplate_0359f555bd880d262099e841f9127eaaa3d99eaad0270ca93f3105da4ac86b72->doDisplay(Array, Array) (Line: 443)
Twig\Template->displayWithErrorHandling(Array, Array) (Line: 414)
Twig\Template->display(Array) (Line: 422)
Twig\Template->render(Array) (Line: 64)
twig_render_template('themes/bg_stories_theme/templates/field/field--node--field-stories-story-parts--stories-story.html.twig', Array) (Line: 384)
Drupal\Core\Theme\ThemeManager->render('field', Array) (Line: 437)
Drupal\Core\Render\Renderer->doRender(Array, ) (Line: 195)
Drupal\Core\Render\Renderer->render(Array) (Line: 490)
Drupal\Core\Template\TwigExtension->escapeFilter(Object, Array, 'html', NULL, 1) (Line: 550)
__TwigTemplate_f959df925d761333ac176f60b40b7fb49a07ee9f58e2dff27ea065609eae1d56->block_content(Array, Array) (Line: 216)
Twig\Template->displayBlock('content', Array, Array) (Line: 290)
__TwigTemplate_f959df925d761333ac176f60b40b7fb49a07ee9f58e2dff27ea065609eae1d56->doDisplay(Array, Array) (Line: 443)
Twig\Template->displayWithErrorHandling(Array, Array) (Line: 414)
Twig\Template->display(Array) (Line: 422)
Twig\Template->render(Array) (Line: 64)
twig_render_template('themes/bg_stories_theme/templates/node/node--stories-story.html.twig', Array) (Line: 384)
Drupal\Core\Theme\ThemeManager->render('node', Array) (Line: 437)
Drupal\Core\Render\Renderer->doRender(Array, ) (Line: 195)
Drupal\Core\Render\Renderer->render(Array, ) (Line: 226)
Drupal\Core\Render\MainContent\HtmlRenderer->Drupal\Core\Render\MainContent\{closure}() (Line: 582)
Drupal\Core\Render\Renderer->executeInRenderContext(Object, Object) (Line: 227)
Drupal\Core\Render\MainContent\HtmlRenderer->prepare(Array, Object, Object) (Line: 117)
Drupal\Core\Render\MainContent\HtmlRenderer->renderResponse(Array, Object, Object) (Line: 90)
Drupal\Core\EventSubscriber\MainContentViewSubscriber->onViewRenderArray(Object, 'kernel.view', Object)
call_user_func(Array, Object, 'kernel.view', Object) (Line: 111)
Drupal\Component\EventDispatcher\ContainerAwareEventDispatcher->dispatch('kernel.view', Object) (Line: 156)
Symfony\Component\HttpKernel\HttpKernel->handleRaw(Object, 1) (Line: 68)
Symfony\Component\HttpKernel\HttpKernel->handle(Object, 1, 1) (Line: 57)
Drupal\Core\StackMiddleware\Session->handle(Object, 1, 1) (Line: 47)
Drupal\Core\StackMiddleware\KernelPreHandle->handle(Object, 1, 1) (Line: 184)
Drupal\page_cache\StackMiddleware\PageCache->fetch(Object, 1, 1) (Line: 121)
Drupal\page_cache\StackMiddleware\PageCache->lookup(Object, 1, 1) (Line: 75)
Drupal\page_cache\StackMiddleware\PageCache->handle(Object, 1, 1) (Line: 49)
Asm89\Stack\Cors->handle(Object, 1, 1) (Line: 47)
Drupal\Core\StackMiddleware\ReverseProxyMiddleware->handle(Object, 1, 1) (Line: 52)
Drupal\Core\StackMiddleware\NegotiationMiddleware->handle(Object, 1, 1) (Line: 23)
Stack\StackedHttpKernel->handle(Object, 1, 1) (Line: 693)
Drupal\Core\DrupalKernel->handle(Object) (Line: 19)
Van Ook Zo tot Potkast
Van Ook Zo tot Potkast
TILT

Van Ook Zo tot Potkast

Auteur: Saskia Arentsen
Radioprogramma's hebben een belangrijke rol gespeeld in de homo-emancipatie. Ook zo, Homonos en Het Roze Rijk: vanaf begin jaren 80 tot aan de eeuwwisseling waren dit de programma's waar homoseksuelen geheel anoniem terecht konden voor hun problemen, zorgen en vragen. Hoeveel is hier de afgelopen 40 jaar in veranderd?
Begin het verhaal

Start verhaal

Het hele verhaal 21 kaarten
Alleen de highlights 15 kaarten
Later lezen, mail een reminder

Later lezen

Je emailadres wordt eenmalig gebruikt om de link naar het verhaal te sturen. Je adres wordt niet opgeslagen.

Ook zo is het allereerste radioprogramma in Nederland dat gemaakt wordt door én voor homoseksuelen. De VPRO zendt het programma vanaf 2 oktober 1980 wekelijks uit op Hilversum 3. De presentatie is in handen van Reyer Breed en Diane de Coninck. De intro is van de band The Softies.

Lees fragment
Fragment: Intro Ook zo, VPRO, Ook zo, 02-10-1981. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Afbeelding: Reclameposter voor het VPRO-programma Ook zo, 1980, Atria (Collectie Vrouwen in Actie). Bron: Geheugen van Nederland.
Internationale Homodag
Het programma komt voort uit de Homonachtshow: een radioprogramma dat de VPRO op 28 juni 1980 ter gelegenheid van Internationale Homodag uitzendt.

“Dat is weer eens wat anders dan al die hetero-terreur waarmee de ether gewoonlijk overspoeld wordt”, aldus Reyer Breed in de aankondiging van de show.

Quote: Reyer Breed, Homonachtshow, 28-06-1980, VPRO. Bron: VPRO.nl
Afbeelding: Internationale Homodag ‘80, ontwerp: Wildplakken, in opdracht van COC. Bron: Geheugen van Nederland.
Het is een roerige tijd van protest en emancipatie.
Begin jaren ‘80 worden homoseksuelen nog volop gediscrimineerd, de onbekende ziekte AIDS steekt de kop op en het geweld tegen homo’s neemt toe.
Homoseksuelen komen in verzet.
Zo maakt het actualiteitenprogramma Achter het Nieuws in 1984 dit verslag van de protesten na de moord op een homoseksuele man.
Achter het Nieuws, 06-10-1984, VARA. Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid
Ook zo biedt een veilige haven waar ze met hun problemen en zorgen terecht kunnen.

De kracht van het programma was de anonimiteit, herinnert Reyer Breed  in 2013 in het VPRO-programma Woord: “Iedereen kon bellen en dat gebeurde tot laat in de avond. Potten uit het Geuldal, flikkers uit Texel en alles daartussen”.

Lees fragment
Quote: Ook zo, Mooi zo, een terugblik met Reijer Breed, 28-06-2013, Woord/VPRO. Bron: vpro.nl
Afbeelding: Telefoonhoorns, Alexas_Fotos, 15-09-2016. Bron: Pixabay
Trouw
Breed en De Coninck gaan ook langs “twijfelachtige organisaties en personen” om misstanden en onrecht jegens homoseksuelen aan te pakken.

Zoals in het najaar van 1981 wanneer de Utrechtse hoogleraar Gynaecologie Jan Kremer homo's weigert als donor voor de spermabank, ondanks een tekort aan zaad. Dit uit vrees dat homoseksualiteit erfelijk is. Ook weigert hij vrouwen zonder mannelijke partner, zoals lesbiënnes. Waarom? "Je kunt het niet maken om nog meer homoseksuelen op de wereld te zetten gezien de discriminatie die nog alom heerst", aldus Kremer in Het Parool.

Bron: Spermabank weert homo’s, 28-09-1981, Trouw. Bron: Delpher Kranten
Breed en De Coninck wijzen hem in een interview erop dat hij met zijn weigering zelf homoseksuelen discrimineert.

Kremer ontkent dit en spreekt van “een zinvolle selectie op verzoek van de echtparen”, maar uit deze korte compilatie van het gesprek blijkt dat hij zeker wel bevooroordeeld is jegens homoseksuelen.

Lees fragment
Audio: Ook zo, 02-10-1981, VPRO. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Afbeelding: Karin Henseler/sciencefreak, 12-06-2015. Bron: Pixabay

Wat denk jij als je dit hoort; had jij in die tijd als homo uit de kast durven komen?

Veel mensen, vooral in de provincie, durven in die tijd nog niet openlijk homoseksueel te zijn, vertelt presentator Job Frieszo in het radioprogramma Goedemorgen Nederland. Homoseksuelen luisteren stiekem naar zijn radioprogramma Homonos, zo blijkt uit de reacties die de redactie van Homonos na de uitzending krijgt. En ook in zijn eigen christelijke gezin is homoseksualiteit onbespreekbaar. 

Lees fragment
Fragment: Goedemorgen Nederland, 22-03-1996, NCRV. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Afbeelding: redactie Homonos, NOS, 09-03-1983. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Homonos gaat in 1982 van start als de opvolger van Ook zo.
Nadat de NOS de taak krijgt om uitzendingen te verzorgen voor minderheden die buiten de programmering van de ledenomroepen vallen.
Naast Job Frieszo werken er veel andere, later bekende, journalisten mee aan Homonos, zoals Jan Nauta, Nelly Frijda en Aletta van Oosten.
Nelly Frijda, Aletta van Oosten, 09-03-1983, NOS. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Jan Nauta, 21-04-1983, NOS. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Homonos zet zich in voor de emancipatie van homoseksuelen en maakt problemen bespreekbaar, zoals het taboe binnen de Islam.

Het programma wijdt hier in 1992 een kerstspecial aan, met onder meer aandacht voor de ‘dubbelrol’ die homoseksuelen binnen de moslimgemeenschap moeten spelen. Zo vertelt een homo-emancipatiewerker dat zijn Tunesische vriend alleen achter een gesloten deur zichzelf kan zijn. En nu, bijna dertig jaar later, wordt er binnen de moslimgemeenschap over homoseksualiteit nog steeds vooral gezwegen.

Lees fragment
Fragment: Homonos, 26-12-1992, NOS. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Afbeelding: Deur Alhambra, SJTUK, 5-09-2016. Bron: Pixabay

Ook nodigt Homonos bekende en semi-bekende Nederlanders uit om een column over hun eigen homoseksualiteit voor te dragen, zoals Pim Fortuyn. Hij vertelt in zijn column over de ontdekking van zijn seksualiteit in de jaren ‘60 toen het in zijn omgeving nog onbespreekbaar was en zelfs nog bij wet verboden.

Lees fragment
Fragment: Homonos, 31-05-1991, NOS. Bron: collectie Beeld en Geluid
Afbeelding: Pim Fortuyn, fotograaf Roy Beusker, 04-05-2002. Bron: Wiki Media Commons, CC BY 3.0.
Boekomslag

"Joodse en zwarte kinderen bijvoorbeeld, worden vanaf hun geboorte door de ouders gesteund bij weerstand in de samenleving; voor homoseksuele kinderen geldt dit niet."

Jan Nauta

Het was overigens niet altijd makkelijk om mensen te vinden die een column wilde voordragen, zo vertelt Jan Nauta in het voorwoord van de bundel ‘Uit de kast’ met de mooiste columns uit Homonos die hij in 1994 publiceert. Ze moesten vaak nog een drempel over.

Quote: Jan Nauta, Uit de kast, p.7, 1994. Uitgever: Nijgh & Van Ditmar.
Omslag: Carla Goossens/Marc van Meurs. Foto omslag: Jasper Wiedeman
Parool

In de tussentijd integreert homoseksualiteit steeds meer in het reguliere programma-aanbod van de omroepen. Homoseksuelen profileren zich vaker in quizzen en shows op televisie. Dit gebeurt mede onder druk van de Gaykrant, zo vertelt Willibrord Ruigrok van de KRO in een interview met Het Parool.

Willibrord Ruigrok in ‘Homo mag meedoen als hij leuk is’, 14-09-1985, Het Parool. Bron: Delpher Kranten
In het begin is het nog een beetje wennen.
Zo blijkt uit de ongemakkelijke reactie van Ted de Braak als hij in 1986 in zijn Lotto Show een homokoppel treft.
Bron: 1-2-3 Lotto Show in Spanje, 11-07-1986, KRO. Bron: collectie Beeld en Geluid
Ook spelen homoseksuele personages steeds vaker een prominente rol in televisieseries en soaps.

Zoals in de komedieserie In De Vlaamse Pot uit de jaren ‘90, waarin het homokoppel Karel Visser (Edwin de Vries) en Lucien van Damme (Serge-Henri Valcke) samen een restaurant runt. Deze personages zijn vooral bedoeld als vermaak.

Bron: In de Vlaamse Pot, 04-10-1990, VOO. Bron: collectie Beeld en Geluid.
GTST
Maar homoseksuele televisiekarakters dienen ook steeds meer als een afspiegeling van de Nederlandse samenleving, waarin het homohuwelijk normaal wordt.

De soapserie GTST heeft in 2014 de primeur als Lucas (Ferry Doedens) en Menno (Dave Mantel) met elkaar in het huwelijk treden. De televisie heeft dus een belangrijke bijdrage geleverd als het gaat om de integratie en acceptatie van homoseksualiteit en homoseksuelen binnen de samenleving.

Afbeelding: Eerste homohuwelijk in GTST, 24-01-2014, Endemol/RTL Nederland. Bron: NRC

Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat de omroepen het niet langer nodig vinden om een speciaal radioprogramma voor deze doelgroep te maken. Begin deze eeuw bezuinigt NPS Het Roze Rijk weg, het laatste radioprogramma voor homoseksuelen. Op 1 maart 2003 is de allerlaatste aflevering en bedankt presentator Diane de Coninck de makers, luisteraars en al die mensen “die niet bang waren om zich te laten horen”. Hiermee eindigt ruim 20 jaar homo-emancipatie via de radio.

Lees fragment
Fragment: Het Roze Rijk, 01-03-2003, NPS. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Afbeelding: Roze radiotoestel, fotograaf Michael Gaida, augustus 2018. Bron: Pixabay
Maar toch is televisie niet de ware plaatsvervanger van radio als het gaat om homo-emancipatie.
Hiervoor moet je op het internet en in de social media zijn.
Op talloze websites, blogs en fora vinden homoseksuelen een plaats van ontmoeting en een ‘safe space’...
...een plek waar ze zichzelf kunnen zijn zonder dreiging en druk van de omgeving.
En waar ze uit de kast kunnen komen, hoe en wanneer zij dat willen. Zoals Jeroen van Holland in 2018 in zijn vlog op YouTube laat zien.

Benieuwd naar de hele video? Check de bronnenlijst

Ik wil je wat vertellen | Coming out, 26-04-2018, Jeroen van Holland. Bron: YouTube-kanaal Jeroen van Holland.

En dan zijn er ook nog podcasts, waarin LHBTI'ers hun verhaal kwijt kunnen. Zoals in ‘PotKast’ van de GayKrant, die zich op een veel bredere doelgroep richt dan homoseksuelen alleen.

Lees fragment
Audio en afbeelding: Een zoektocht naar geluk in POTKAST, 30 juli 2018, Gaykrant. Bron: degaykrant.nl

En met de podcast zijn we weer terug bij het programma waarmee het allemaal begon: Ook zo. Met dezelfde intimiteit en anonimiteit als radio, maar dan gemaakt in grenzeloze vrijheid.
Wil je de geciteerde fragmenten in hun geheel beluisteren, check onze bronnenlijst. We hebben alle rechthebbenden proberen te achterhalen en in te lichten. Neem contact met ons op als je denkt dat een bepaalde vermelding van eigenaar of copyright onjuist of onvolledig is.

Bekijk bronnenlijst

Gerelateerde verhalen

Verslaafd aan je smartphone? Geen zorgen!

Social Ik Ontwikkeling Samenleving

#burgerjournalistiek: hoe je filmpje viral gaat en jij bijna voor de rechter staat

Maken Social Ik Samenleving

Iedereen is dateable - een geschiedenis van tv-romantiek

Social Famous Samenleving

Studiopubliek: waarom zitten ze er nog?

Maken Ik Famous

Porno kijken in een volle zaal

Ik Ontwikkeling Samenleving

Persvrijheid: we voelen 'm meer dan ooit

Maken Ontwikkeling Samenleving

We hebben een emoji overload 😱

Social Ontwikkeling Samenleving

NA HET ZIEN VAN DEZE 5 SIMPELE TRUCS ZAL JOUW SURFGEDRAG NOOIT MEER HETZELFDE ZIJN!

Social Samenleving

#citizenjournalism How your video goes viral and almost lands you in court

Maken Social Ik Samenleving

Een beeld om nooit te vergeten

Ontwikkeling Samenleving

F*cked by Deepfake

Maken Famous Ontwikkeling

Aandacht is alles

Social Famous Samenleving

Hoe lang zijn jouw tenen?

Social Samenleving

Een kleurrijke kus in een zwart-witte wereld

Samenleving

Going to the dogs: een bijzonder toneelstuk van Wim T. Schippers

Maken Samenleving

Gruwelen met Karbonkel

Maken Social Ik

50 jaar Marokkanen in beeld

Samenleving

Transgender: in or out? (Special)

Ik Samenleving

Het jaar dat de muur viel

Samenleving

One Giant Cover Up for Mankind

Ontwikkeling Samenleving

Big Brother

Social

Vermissingen in de Media

Social Samenleving
Bekijk alle verhalen

Bekijk ook

event vrijdag 4 oktober

Het Grote 100 Jaar Radio Festijn