Mark Rutte als KamerGotchi, een politieke videogame

Politieke Spelletjes

Auteur: Willem Hilhorst , Steffen Wright

Al jaren schommelt het aantal mensen dat tijdens de verkiezingen gaat stemmen. Mensen aansporen om zich te verdiepen in de politiek lijkt altijd een uitdaging, want hoe maak je dat nou leuk? Een van de meest gebruikte oplossingen is om games te maken, die op een interactieve manier proberen om de speler politiek bewust te maken. In deze TILT nemen we je daarom mee op een digitale reis door Nederlandse politieke games en software. Sommige van deze spellen zijn opgenomen in het games-archief van Beeld & Geluid en kunnen gespeeld worden in het instituut.

Begin het verhaal

Start verhaal

Het hele verhaal 28 kaarten

Alleen de highlights 19 kaarten

Later lezen, mail een reminder

Later lezen

Je emailadres wordt eenmalig gebruikt om de link naar het verhaal te sturen. Je adres wordt niet opgeslagen.

Hollanditis

Hollanditis werd uitgebracht in 1985 door Radarsoft. De game speelt zich af rondom de vredesdemonstraties en protesten tegen het plaatsen van kruisraketten in Europa. Je speelt als Heinrich Glühwein, een neutrale Zwitserse lobbyist. Door de acties van Heinrich uit te typen kan je meer of minder raketten verspreiden in Europa. Dit maakt het een uniek text-adventure, omdat je zelf de uitkomst van het spel kan beïnvloeden. In die tijd was het spel actueel en vooral populair omdat het een stuk goedkoper was dan andere Commodore-spellen. Vandaag de dag is het echter een bijzondere historische bron die laat zien hoe betrokken mensen waren bij dit politieke thema.

Afbeelding: Hollanditis. Radarsoft 1986. Bron: Collectie Beeld & Geluid.

HIstorische Context

Jaren '80

Tijdens de koude oorlog ontstond het begrip "Hollanditis". De Sovjet-Unie plaatste 20 langeafstandsraketten, waardoor de NAVO reageerde met de wens om meerdere kruisraketten te plaatsen in Europa, waaronder Nederland. Dit zorgde voor veel protest onder burgers en mondde uit in de vredesdemonstratie in Amsterdam op 21 november 1981. Tijdens de demonstratie liepen meer dan 400.000 mensen mee om te protesteren tegen dit plan. De Amerikaanse historicus Walter Laqueur kwam met het woord "Hollanditis". Dit betekende volgens hem een nieuwe golf aan neutraliteit, pacifisme en massa verzet tegen nucleaire wapens in Europese landen als reactie op de plaatsing van kruisraketten.

Afbeelding: • "Demonstratie tegen uitbreiding ultra centrifuge fabriek" van Beedl en Geluid. 1 Januari 1978.

Hollanditis

In Hollanditis reis je rond als Heinrich Glühwein en praat je met inwoners en invloedrijke mensen in Europa. Je kan ze aansporen om meer of minder kruisraketten te plaatsen. Daarvoor gebruik je onder andere de F.A.I.T.A.C.C.O.M.P.L.I. (Feiten Analyserende en Inventariserende Telmachine Aangaande Confirmatie van Cruise-missiles Opstelling-Met-Plaatsing- en Lancering Indicatie), een woordspeling op een situatie waar niets meer aan te veranderen valt.

Afbeelding: Hollanditis. Radarsoft 1986. Bron: Collectie Beeld & Geluid.

Fragment: Hollanditis. Radarsoft 1986. Bron: Collectie Beeld & Geluid.

Stemwijzer

Het is bijna niet meer weg te denken tijdens de verkiezingen, de Stemwijzer. Oorspronkelijk uitgebracht als boek in samenwerking met Trouw en het centrum voor politieke participatie (ProDemos), wordt deze software elke verkiezing door miljoenen mensen gebruikt om te beslissen welke politieke partij het dichtst bij henzelf ligt. De eerste digitale versie van de Stemwijzer verscheen in 1991 en is met de tijd veranderd van een floppy naar een CD-ROM, naar een pagina op de Digitale Stad en sinds 2002 als online website.

Afbeelding: ProDemos. Stemwijzer.

Stemwijzer in gebruik

Door verschillende stellingen over actuele thema's te beantwoorden, krijg je met de Stemwijzer inzicht hoe Nederlandse politieke partijen denken over kwesties die spelen in de samenleving. Op die manier krijg je een advies welke partij aansluit bij jouw politieke voorkeur voor de verkiezingen.

Afbeelding: ProDemos. Stemwijzer.

Fragment: ProDemos. Stemwijzer. Geregistreerd op 09-11-2023.

Stemwijzer in het nieuws

Leuk om te weten! De digitale stemwijzer uit 1998 werd geïntroduceerd als een computerspelletje om de stemmer wegwijs te maken. Deze reportage van Twee Vandaag laat een zwevende kiezer en politici de stemwijzer uitvoeren.

Fragment: Twee Vandaag, TROS & EO, 10-03-1998.

Afbeelding: ProDemos. Stemwijzer.

"Gebruik jij de stemwijzer om te bepalen waar jij op stemt?

Historische Context

Begin 2000

In 2006 was de VVD druk bezig om hun populariteit te verbeteren. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 verloor de partij 1.5% van de stemmen. Jozias van Aartsen trok zich terug uit de partij en gaf daarmee vrij baan aan een strijd tussen twee nieuwe partijleiders, Rita Verdonk en Mark Rutte. Hoewel Rita Verdonk populairder was dan Mark Rutte, wist hij toch verkozen te worden als partijleider. Met name na een interview waarin Verdonk harde kritiek uitte op Rutte, werd zij uit de fractie gezet. Dit zorgde ervoor dat er snel gehandeld moest worden door de VVD om Rutte's populariteit te verbeteren voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2007.

Afbeelding: Het VVD Red Nederland Spel. VVD, 2007. Bron: Collectie Beeld & Geluid.

Man met paraplu naast een bord met André Rouvoet

Het VVD Red Nederland Spel

Er was een tijd waarin Mark Rutte nog echt een onbekende naam was binnen en buiten zijn partij, de VVD. Daarom werd er op verschillende manieren gepoogd om hem bekend te maken bij het Nederlandse volk. Een van deze pogingen was “Het VVD Red Nederland Spel”. Een game gemaakt voor de verkiezingen van 2007. Het is een spel waarin je als een stemmer naar de top van het torentje moet klimmen en sleutels moet verzamelen. Want bovenaan de toren staat een andere politicus, Wouter Bos, de schatkamer leeg te scheppen. Ook zwaaien de armen van andere politici zoals Aboutaleb en Camiel Eurlings uit de ramen met hun "dure beleidsplannen".

Afbeelding: Het VVD Red Nederland Spel. VVD, 2007. Bron: Collectie Beeld & Geluid.

Het VVD Red Nederland Spel

Het VVD Red Nederland spel" speel je niet met het toetsenbord, maar juist door met je muis heen en weer te bewegen. Als je in 2007 het spel speelde, kon je jouw hoogste score uploaden naar de website van de VVD.

Afbeelding: Het VVD Red Nederland Spel. VVD, 2007. Bron: Collectie Beeld & Geluid.

Fragment: Het VVD Red Nederland Spel. VVD, 2007. Bron: Collectie Beeld & Geluid.

Super Wouter

Was het nou campagnemateriaal of niet? In 2006 verscheen op het GeenStijl-forum een promotionele video voor de PVDA met Wouter Bos in de hoofdrol. Gebasseerd op het spel Super Mario Bros., de video is met aandacht voor details gemaakt. In de video is Wouter Bos te zien die de belangen van de PVDA probeert te behartigen. Zo brengt hij eten en werkgelegenheid naar de armen en probeert hij de kloof tussen arm en rijk te dichten. Zelfs de klassieke vlaggenstok aan het einde is aangepast naar de Roos van het PVDA-logo.

Afbeelding: Super Wouter. GeenStijl, 2006.

Super Wouter

Toch ontstond er een mythe rondom dit campagnefilmpje. Hoewel het waarschijnlijk gemaakt was door GeenStijl zelf, werd de video naar verluidt offline gehaald door Nintendo, de maker van Super Mario Bros. Waarschijnlijk vanwege het gebruik van de iconische muziek van de game. Toch is de video nog steeds te vinden op de website van GeenStijl. Of het ook extra stemmen heeft opgeleverd voor de PVDA is maar de vraag.

Afbeelding: Super Wouter. GeenStijl, 2006.

Super Wouter

Vooral de aandacht in de details zoals het logo van de PVDA in de opening, de Erasmusbrug in de achtergrond en de variatie aan animaties, maakt Super Wouter een bijzondere inkijk in de campagne van de gemeenteraadsverkiezingen van 2006.

Fragment: Super Wouter. GeenStijl, 2006.

Originele audio: "Ground Theme", Koji Kondo. Super Mario Bros. Nintendo, 1985.

KamerGotchi

Kamergotchi was een actie van het satirische actualiteitenprogramma Zondag met Lubach. Het doel van het spel is simpel: om meer verbinding te scheppen tussen Nederlanders en de politici waar zij op konden stemmen tijdens de verkiezingen van 2017. In het spel open je een ei, waar een politicus uit verschijnt. Het is aan jou om de politicus zo lang mogelijk in leven te houden door eten, liefde en ideeën te geven. Het spel is een parodie op de populaire Tamagotchi's uit de jaren 90. Als je de hoogste score had kon je gratis kaartjes winnen om de opnamen van Zondag met Lubach bij te wonen.

Zondag met Lubach, VPRO & Human Factor TV, 19-02-2017

KamerGotchi aangekonigd

De aankondiging van KamerGotchi ging al snel viraal.

Zondag met Lubach, VPRO & Human Factor TV, 19-02-2017

Gert-Jan Segers als KamerGotchi op Telefoon

De spelers van KamerGotchi

KamerGotchi had een toegewijde groep aan spelers. Het spel werd gemaakt door het team bij Zondag met Lubach met hulp van programmeur Joost Lubach. Het spel zou oorspronkelijk offline moeten gaan de dag na de verkiezingen, maar omdat het spel gespeeld bleef worden lieten de makers de servers nog drie weken langer dan gepland aan staan. De game is inmiddels niet meer te spelen op je eigen mobiele apparaat. Maar dankzij de hulp van de makers is het spel wel te spelen in het archief van Beeld & Geluid.

Zondag met Lubach, VPRO & Human Factor TV, 19-02-2017

KamerGotchi

Er zijn meer dan 19 politici die uit het ei kunnen komen om te verzorgen. Deze versie van de game bij Beeld & Geluid draait op 5x snelheid zodat je veranderingen en interactie makkelijker kan zien.

Fragment: KamerGotchi, Zondag met Lubach, 2017. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Super Klaver

In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 werd er opnieuw gebruikgemaakt van Super Mario Bros. voor een politieke game. In dit geval door te spelen als GroenLinks lijsttrekker Jesse Klaver. Het spel, gemaakt door Arthur Dingemans, destijds een vrijwilliger bij GroenLinks, werd opgepikt door de nationale media. Het spel is bijna exact hetzelfde als dat van Nintendo, maar de vijanden, normaal gesproken Goomba's, zijn allemaal veranderd in het gezicht van de politicus Geert Wilders. Daarnaast is het het doel om met Jesse op schakelaars te springen, zodat de kolencentrales (normaliter afvoerpijpen) worden gesloten. Er zijn ook geluidsfragmenten te horen van Klaver en Wilders terwijl je de game speelt.

Afbeelding: Super Klaver. Arthur Dingemans, 02-2017.

Super Klaver

De game is nog steeds online te spelen op www.superklaver.nl.

Afbeelding: Super Klaver. Arthur Dingemans, 02-2017.

Fragment: Super Klaver. Arthur Dingemans, 02-2017. Opname: Beeld & Geluid

Super Klaver

De reactie van Jesse Klaver en Geert Wilders zelf op Super Klaver was echter niet erg enthousiast.

Fragment: "Superklaver", PowNed, 02-17-2017.

Minister-President Mark Rutte omringd door journalisten

HIstorische Context

Jaren '10

Tegen het einde van de 2010's leek het vertrouwen in de Nederlandse politiek steeds verder af te nemen. Dit bleek vooral uit de verkiezingen van 2019, waar een stroom aan nieuwe partijen deelnamen en Forum voor Democratie (FvD) grote winst behaalde. Gepaard met schandalen zoals de schade door gaswinning uit Groningen en de toeslagen affaire vielen er in een periode van dertien jaar uiteindelijk vier kabinetten onder leiding van Mark Rutte. Dit droeg er bij dat veel Nederlandse stemmers op zoek gingen naar politieke alternatieven die afweken van gevestigde orde.

Afbeelding: NOS/Nieuwsuur, 07-07-2023.

Keezer's Quest

Dat brengt ons bij de laatste landelijke verkiezingen en na het succes van Kamergotchi keerde de redactie van Zondag met Lubach terug met een nieuwe game. Naar aanleiding van de eerste digitale stemwijzer probeerde het team om een game te maken die kon dienen als een digitale stemwijzer. Dat werd Keezer’s Quest. Het spel is een simpel “choose-your-own-adventure” in een fantasiewereld. Het laat je kiezen tussen twee antwoorden bij allerlei stellingen, die een knipoog vormen naar de echte wereld. Zo is er veel ophef rondom tovenaars die langer moeten doorwerken, een grote instroom van bosnimfen en Henk Trol, een parodie op Henk Krol.

Zondag met Lubach, VPRO & Human Factor TV, 28-02-2021.

Keezer's Quest

Het spel werd onthuld door Arjen Lubach in het 13e seizoen van Zondag met Lubach en is speelbaar via de website www.keezersquest.nl.

Fragment: Zondag met Lubach, VPRO & Human Factor TV, 28-02-2021.

Afbeelding: Keezer's Quest. Zondag met Lubach, 2021. Bron: Collectie Beeld & Geluid.

Keezer's Quest

In Keezer’s Quest kan je je eigen avatar maken en je hondje een naam geven. Terwijl je loopt door het bos ontmoet je allerlei wezens zoals de bosnimfen, cyclopen, jagers en vulkaanwachters. Iedereen stelt je moeilijk vragen waar je een antwoord op kan geven. Vrijwel geen enkele route door het bos is hetzelfde. Aan het einde wordt je gepresenteerd met de partij die het meeste overeenkomt met jou gegeven antwoorden. Het spel werd wederom gemaakt door de redactie van Zondag met Lubach en programmeur Joost Lubach.

Afbeelding: Keezer's Quest. Zondag met Lubach, 2021. Bron: Collectie Beeld & Geluid.

Fragment: Keezer's Quest. Zondag met Lubach, 2021. Bron: Collectie Beeld & Geluid.

Campagneposters voor de Tweede Kamer verkiezingen van 2023

Conclusie (1/3)

Van de Stemwijzer tot Super Klaver en van Hollanditis tot Het VVD Red Nederland-spel, het gebruik van digitale media om mensen politiek bewust te maken is al meer dan 35 jaar oud. Of het echt heeft bijgedragen aan het stemgedrag van kiezers is natuurlijk lastig te meten. Maar al deze software geeft een inkijkje in de standpunten en gedachten van verkiezingstijd. Van de vredesdemonstraties in de jaren 80, tot de explosieve groei aan partijen aan het einde van de jaren '10.

Afbeelding: Verkiezingsposters Tweede Kamer verkiezingen 2023, Gemeente Groningen. Venema Media.

Conclusie (2/3)

Dat maakt deze spellen tijdcapsules van de periode waarin ze zijn gemaakt. Hoewel het stemgedrag en de formaties van nieuwe kabinetten goed zijn gedocumenteerd, zijn deze methoden van communicatie naar de stemmer toe vrijwel altijd buiten beschouwing gelaten. Het zijn misschien maar spellen die mensen enkele minuten spelen, maar toch proberen ze op een andere manier de kiezer te bereiken dan voorheen.

Afbeelding: Verkiezingsposters Tweede Kamer verkiezingen 2023, Gemeente Groningen. Venema Media.

Hoe politieke partijen gebruik zullen maken van interactieve media in de toekomst valt nog maar te zien. Een stemwijzer in Virtual Reality? Een politieke campagne via TikTok? Of een avonturenspel in de Tweede Kamer? Er zijn nog genoeg manieren waarop de Nederlandse politiek kan proberen om contact te zoeken met de kiezer.

Bekijk bronnenlijst

Geef feedback

😕

👍

Gerelateerde verhalen

Bekijk alle verhalen

Bekijk ook

evenement zaterdag 6 januari 24

Kerstvakantie: How to be a star

In de kerstvakantie staat Beeld & Geluid in het teken van sterrendom! Ga op de foto als een echte ster in de Pa-pa-paparazzi Fotohoek, krijg een sterrenboost tijdens de Superstar dansworkshop van Lucia Marthas talenten en leer alle kneepjes van het vak tijdens de Sterrenklas door actrice en presentatrice Stephanie van Eer! Kom naar How to be a Star en ontdek de ster die in jou schuilt!

Politieke Spelletjes

Start verhaal

Later lezen

Hollanditis

HIstorische Context

Stemwijzer

"Gebruik jij de stemwijzer om te bepalen waar jij op stemt?

Historische Context

Het VVD Red Nederland Spel

Super Wouter

KamerGotchi

Super Klaver

HIstorische Context

Keezer's Quest

Conclusie (1/3)

Conclusie (2/3)

Gerelateerde verhalen

Verslaafd aan je smartphone? Geen zorgen!

#burgerjournalistiek: hoe je filmpje viral gaat en jij bijna voor de rechter staat

Iedereen is dateable - een geschiedenis van tv-romantiek

Studiopubliek: waarom zitten ze er nog?

Porno kijken in een volle zaal

Persvrijheid: we voelen 'm meer dan ooit

We hebben een emoji overload ?

NA HET ZIEN VAN DEZE 5 SIMPELE TRUCS ZAL JOUW SURFGEDRAG NOOIT MEER HETZELFDE ZIJN!

#citizenjournalism How your video goes viral and almost lands you in court

Een beeld om nooit te vergeten

F*cked by Deepfake

Aandacht is alles

Hoe lang zijn jouw tenen?

Een kleurrijke kus in een zwart-witte wereld

Going to the dogs: een bijzonder toneelstuk van Wim T. Schippers

Honger

Gruwelen met Karbonkel

50 jaar Marokkanen in beeld

Transgender: in or out? (Special)

Het jaar dat de muur viel

One Giant Cover Up for Mankind

Van Ook Zo tot Potkast

Big Brother

Vermissingen in de Media

Sport in beeld

Van NikkieTutorials tot Zeikschrift

30 Jaar commerciële TV

Mobile journalism

Verboden radio

DIY Radio

Baanbrekende Eurovisie-decors

Hilversumse hervormingen

Zwarte piet: een eeuw kritiek

Man, Man, Man

De bewakers van Westerbork

Nieuws voor nop!

Milly Scott geeft het Songfestival kleur

De geheimtaal van memes

J.C. Mol: How a Dutch film master was forced to make Japanese propaganda

Hiphop en traditionele media: een ongelukkig huwelijk

Amateurfilmen in de tweede wereldoorlog

TopPop 1970-1988: Videoclips on demand

J.C. Mol: Nederlandse filmpionier, Japanse propagandamaker

Pandemieën in de media

Corona gaat viral

De strijd om illegaal downloaden

Waar is de perskamer?

Datajournalistiek

Games versus televisie

日本占領下のオランダ 人映画監督

Waar is het feestje?

Humor en verdriet in de Tweede Kamer

65 jaar Moesson

De Zoektocht Naar Interactie

The Beatles: Van Flop naar Top (2000)

Nieuwe consoles, betere graphics

Alle ballen op Rutte

Easter Eggs

Willem Duys : een fenomeen.

De stem van de straat

Griezelig echt

25 jaar Pokémon-gekte!

SpangaS stopt: einde van een tijdperk?

日本占領下のオランダ人映画監督